Jąkanie

Jąkanie w 85% przypadków rozpoczyna się przed 8 rokiem życia. Pogarsza się podczas rozmowy z obcymi ludźmi.

Dzieci najczęściej zaczynają mówić niepłynnie w okresie kształtowania się mowy. W tym wieku dziecko jest szczególnie narażone na występowanie tego zaburzenia. Bardzo często małe dzieci szybciej myślą niż potrafią mówić, czyli ich aparat mowy nie nadąża za myślami. Dziecko powtarza słowa , zacina się robi przerwy w mówieniu. Zdarza się, że trzy lub cztery razy przerywa zdania, ponieważ nie potrafi dobrać właściwych słów. Niezależnie od terapii u niemal 80% tych dzieci jąkanie na łagodny charakter i ustępuje samoistnie. Niestety są dzieci u których zaburzenie nie ustępuje , a pogłębia się . Przyczyny tego stanu mogą być różne. Rodzice nie mogą w takich razach zwracać dziecku uwagi, wytykać jąkania czy mówić mu , że się jąka. Najlepiej traktować jąkanie jakby go nie było Wkrótce się okaże czy jest objawem nerwicy czy po prostu przejściowym etapem rozwoju. Często nieprzychylność i nieprawidłowa postawa najbliższego otoczenia przyczynia się do pogłębienia tego stanu. Rodzice nie mogą okazywać zniecierpliwienia czy rozdrażnienia, nie mogą udawać, że słuchają co mówi dziecko, a tak naprawdę zajmować się czym innym i jedynie przytakiwać „acha”. Dzieci wyczuwają nieszczerość. Kiedy dziecko do was mówi poświęćcie mu całą uwagę , żeby nie denerwowało się, że go nie słuchacie. Niekorzystnie działać będzie również okazywanie dziecku, że rodzice są zmęczeni jego „przerywanym gadaniem” To tylko pogłębia frustrację dziecka, które przecież czuje, że ma kłopot z płynnym wysławianiem się. Badania amerykańskich psychologów potwierdzają, że dzieci między drugim, a trzecim rokiem życia często0 się jąkają, częściej dotyczy to chłopców niż dziewczynek. Zdarza się , że dziecko zaczyna się jąkać, gdy rodzice na siłę starają się przestawić je z leworęczności na praworęczność. Ta część mózgu , która jest odpowiedzialna za mowę, jest ściśle powiązana z ośrodkiem kontrolującym rękę, którą dziecko się posługuje. Tak więc zmuszanie leworęcznego dziecka do posługiwania się przede wszystkim prawą ręką, zakłóca pracę części mózgu odpowiedzialnej za mówienie. Pojawiające się we wspomnianym okresie zaburzenia płynności mówienia mogą mieć charakter niepłynności semantycznej, syntaktycznej lub fonologicznej. Niepłynność semantyczna, czyli trudność w przejściu od jednej informacji do drugiej może objawiać się pojawieniem się pauz, powtórzeń, czy rozpoczynania wypowiedzi od samogłosek e a y. Niepłynność taka powinna się zmniejszać wraz z nabywaniem przez dziecko znajomości języka. Dlatego starajmy opanować się nie okazujmy zniecierpliwienia. Nie rozmawiajmy przy dziecku o tej kwestii. Ważne abyśmy na czas porozmawiali o tym, co dzieje się z naszą pociechą, z tymi osobami, które kontaktują się nią najczęściej – babcią, opiekunką i prosili by nie zwracała uwagi na zdarzające się potknięcia, nie poprawiała czy ( co najgorsze) nie próbowała dopingować malucha do poprawnego płynnego mówienia, zawstydzając. Kilkulatek, któremu starsi zwrócą uwagę, na to że w jakiś sposób to jak mówi nie spełniać ich oczekiwań, czy różni się od ich sposobu mówienia może przesadnie zacząć koncentrować się i denerwować - a wtedy łatwo o to by jąkanie pogłębiło się i utrwaliło.

Objawy fizjologicznej niepłynności mówienia, około 5 roku życia maleją. Jeżeli utrzymają się i dojdzie do powstania jąkania wtórnego – mogą się nasilić. Zaburzenie to może pojawić się w każdym wieku z innej przyczyny.

Logopeda powinien włączyć się do pomocy jąkającemu się dziecku, gdy lekarz stwierdzi złą budowę strun głosowych. Są to ćwiczenia rozluźniające napięcie strun głosowych, które mija w dość szybkim czasie. Logopedzi pomagają także dzieciom, które przyzwyczaiły się do jąkania, a więc mają tak zwane jąkanie nawykowe. Zdarza się , gdy któreś z rodziców albo ktoś bliski, kto przebywa z dzieckiem, jąka się . Wtedy dziecko naśladuje ten sposób mówienia i mówi na przykład „aaauto”. I tu też jest miejsce na pracę z logopedą, który ćwiczy z dzieckiem płynne mówienie i pomaga pozbyć się nawykowego jąkania.

Najdłużej leczy się jąkanie na tle nerwowym. W tym przypadku konieczna jest psychoterapia. To zaburzenie swobodnego wypowiadania ma przyczynę w długotrwałych lękach dziecięcych. Dojście do przyczyny nerwicy, która powoduje jąkanie, czasami trwa długo, ale jąkanie jest wyleczalne. Tak zwany długotrwały lęk dotyczy sytuacji trwającej miesiącami, z którymi dzieci sobie nie radzą . Na przykład dziecko nie umie sobie wytłumaczyć, dlaczego rodzice ciągle się kłócą i tata raz odchodzi, raz wraca lub jeżeli dziecko boi się psa sąsiadów szczekającego co wieczór. Dziecko traci poczucie bezpieczeństwa i zaczyna żyć w ciągłym stresie. W takich przypadkach logopeda jest niepotrzebny, pomóc może psychoterapeuta, ale czasu jej trwania nie da się określić, ponieważ są to terapie indywidualne, dostosowane do konkretnego dziecka i jego historii.

Powinniśmy pamiętać, ze dziecko uczy się mówić poprzez słuchanie osób najbliższych, oraz nawiązując z nimi więzy emocjonalne. Dlatego np. dzieci w domach dziecka często mówią znacznie później niż ich rówieśnicy otoczeni czułością i troskliwą opieka rodziców. Dziecko tworzy własny język przyswajając wszystko co słyszy. Dlatego należy z nim rozmawiać już od pierwszych dni jego życia. Trzeba pamiętać, że dziecko rozumie dużo więcej , niż potrafi wypowiedzieć. Powinniśmy podejmować z nim dialog nawet wtedy, gdy potrafi wypowiadać nawet kilka słów. Do 2 roku życia słownik dziecka bardzo się rozbudowuje, tworzone są pierwsze zdania. Między 2, a 4 rokiem życia zdolność mówienia rozwija się bardzo intensywnie i w tym okresie bardzo ważna jest bliskość i pomoc rodziców. Trzeba dużo z dzieckiem rozmawiać i słuchać go. Nie należy w okresie poprawiać wymowy dziecka, czy kazać mu po nas powtarzać. Możemy natomiast powtórzyć to co dziecko powiedziało w sposób prawidłowy. Słysząc prawidłowe wzorce mowy, z czasem samo skoordynuje swoje błędy. Nie powinniśmy w tym okresie nadmiernie obawiać się powstałej niepłynności. Podobnie jest z niepłynnością, która może pojawić się w wieku przedszkolnym, między 6 i 7 rokiem życia. Występuje wtedy u dzieci okres przygotowawczy, który poprzedza biegłe posługiwanie się mową. Gdy mowa zostaje opanowana niepłynność zanika.

W okresie występowania niepłynności nie powinniśmy radzić dziecku, aby się nie denerwowało, mówiło wolniej, czy wzięło głęboki oddech. Uświadomienie dziecku jego trudności może być pierwszym krokiem do nasilenia się i utrwalenia objawów niepłynności.. Dziecko może bowiem od tego momentu zacząć dostrzegać to, że wysławia się inaczej niż pozostali i uważać swój sposób mówienia za niewłaściwy. Dawane mu rady, aby mówiło spokojniej i nie denerwowało się sprawiają, że zaczyna ono uważać, że się martwimy i obwinia za to siebie. Chcąc mówić „dobrze” dziecko powoduje, że niepłynność jeszcze bardziej wzrasta. Nie chcąc powtarzać najczęściej zaczyna przeciągać głoski, napinać mięśnie, wykonywać różnego rodzaju zbędne ruchy, zaciskać powieki, ruszać głową, czy kiwać się. Z czasem rodzi się u dziecka poczucie niższej wartości.

Powinniśmy pamiętać, że nie każde zacinanie się jest rozwojową niepłynnością mowy. Obok tego zjawiska towarzyszącego opanowywaniu przez dziecko języka, występuje bowiem jąkanie, które w 90 % przypadków powstaje przed ukończeniem 6 roku życia. Dlatego nie można zgodzić się z opinią, że dzieci w wieku przedszkolnym nie jąkają się, a jedynie występuje u nich niepłynność mowy związana z wiekiem. Nie wszystkie bowiem objawy niepłynności mowy można wytłumaczyć tym, że dziecko szybciej myśli niż jest w stanie wypowiedzieć z powodu małego zasobu słów, czy niedostatecznego opanowania form gramatycznych. Istniej a różnice między mową dzieci jąkających się, a mową dzieci z niepłynnością rozwojową. W jąkanie w trakcie powtarzania lub przerw w mówieniu, zauważalne są oznaki nadmiernego napięcia emocjonalno-mięśniowego. Dlatego warto obserwować dziecko i odpowiedzieć sobie na pytanie: czy dziecko napina się podczas pauz i powtórzeń, czy przechodzi je łagodnie i spokojnie? Czy dziecko unika mówienia? Czy czuje trudności w trakcie komunikowania się? Bardzo ważna jest też forma komunikowania się z dzieckiem. Należy mówić wolno, prostymi krótkimi zdaniami, aby dziecko w podobny sposób odpowiadało. Zwolnienie tempa mowy należy utrzymać przez około 2-3 miesięcy. Trzeba również w tym okresie dbać o spokój dziecka, należy wykonywać dużo ćwiczeń połączonych z malowaniem, dmuchaniem , rysowaniem, lepieniem z plasteliny lub masy solnej przy cichej spokojnej muzyce. To powinno prowadzić do zaniku niepłynności. Gdy dziecko nie ukończyło 6 roku życia również powinno się stosować w jego obecności wolne tempo mówienia i dbać o jego stan emocjonalny. Należy skonsultować się z logopedą, który zadecyduje o terapii. Pierwszą wizytę najlepiej odbyć bez dziecka, aby nie narażać go na stresy. Rozmowa ze specjalistą jest ważna, bowiem postawa najbliższego otoczenia odgrywa istotna rolę w terapii .Rodzice powinni dokładnie przyjrzeć się mowie dziecka, zwrócić uwagę na to kiedy i w jakich sytuacjach zacina się najczęściej. Powinniśmy wyjaśnić dziecku, że wiele dzieci się zacina i z tego wyrasta. Należy wyjaśnić, ze jego jąkanie z czasem minie Jeżeli bardzo to przeżywa należy zwracać uwagę na inne jego zdolności, umiejętności. Należy odpowiadać, że jedni ludzie mówią lepiej inni gorzej. Tak jak jedni są wysocy, a drudzy niscy, jedni noszą okulary, a drudzy nie. Pomagajcie dziecku w rozwiązywaniu problemów związanych z mówieniem.